رفوگری در تهران
رفوگری یک صنعت قدیمی و مهم در تهران و سایر نقاط ایران است که به تولید و بازسازی فرش‌های دستباف اختصاص دارد. فرش‌های دستباف، به عنوان یکی از آثار هنری برجسته ایران، تاریخی بسیار طولانی دارند و همواره مورد توجه و تقدیر علاقه‌مندان به هنر و صنایع دستی بوده‌اند.
رفوگری، به وسیلهٔ متخصصانی که به عنوان رفوگر شناخته می‌شوند، انجام می‌شود. این صنف افرادی با تجربه و دانش گسترده در زمینهٔ تعمیر و بازسازی فرش‌های دستباف هستند. آنها با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های خاص خود، فرش‌های قدیمی را بازسازی کرده و به آنها دوباره زندگی می‌بخشند.
در تهران، این حرفه به عنوان یک صنعت مورد توجه قرار دارد و بسیاری از افراد به دنبال خدمات رفوگری برای فرش‌های خود می‌باشند. رفوگران در این شهر با توانایی‌ها و مهارت‌های خود، از جمله دانش در زمینهٔ بافت و رنگ‌آمیزی فرش، می‌توانند به ترمیم و بازسازی حتی فرش‌هایی که به نظر نابافته و نابهت‌کاره می‌آیند، بپردازند.
از آنجایی که فرش‌ها اغلب به عنوان یک اثر هنری ارزشمند شناخته می‌شوند، رفوگران تلاش می‌کنند تا با استفاده از تخصص و حساسیت لازم، فرش‌های مورد تعمیر را به شکلی کاملاً صحیح و زیبا بازسازی کنند، تا ارزش هنری و تاریخی آنها حفظ شود و همچنین از دیدگاه کاربری، فرش‌ها به کاربران خود خدمت بیشتری ارائه دهند.
وسایل و ابزار رفوگری
وسایل و ابزار رفوگری و تعمیر همان‌هایی هستند که دربافت فرش به کار می‌روند مانند:
- چاقوی بافت
- قیچی وشانهٔ آهنی
- نخ و سوزن
- درفش
- انگشتانه
- قاب کوچک چوبی
- موم
- انبردست
- کلاف‌های پشم و پنبه و ابریشم (برحسب جنس فرش)
مراحل رفوگری
درصورتی که تار و پود و پرز فرش به دلیل بیدخوردگی یا آتش سیگار یا در اثر اصطکاک ازبین رفته و در نتیجه در فرش سوراخ یا پارگی ایجادشده باشدمیتوان آن را رفو کرد. پیش از رفوگری باید فرش راشست‌وشو نمود زیرا رنگ‌های الیاف و پرزهای فرش و میزان پوسیدگی بیشتر مشخص شود. البته رعایت بهداشت رفوگراین امر را اجتناب ناپذیر می‌کند.
قبل از رفوگری
قبل از انجام کار باقی ماندهٔ گره‌های صدمه خورده را از روی شبکهٔ تار و پود فرش به وسیلهٔ سوزن ودرفش جدا می‌کنند. سپس درصورتی که قسمت آسیب دیده بزرگ باشد آن را در داخل یک قاب چوبی که به منزلهٔ دارفرش است محصور می‌کنند.
روش انجام رفوگری
ابتدا عملیات تارکشی را انجام می‌دهند و آنگاه عمل گره زنی را شروع کرده و طبقه پرز جدیدی را با الهام از قسمت‌های مشابه در فرش به وجود می‌آورند. به هنگام رفوگری بایدبه نوع گره‌ها نیز توجه کردبه این معنی که فرشی که با گره ترکی بافته شده، برعکس فرشی که با گره فارسی بافته شده‌است گره‌های قسمت موردنظر برای رفو، به اجبار باید از نوع گره فارسی باشد.
البته باید سایر مشخصات بافت چون تعداد نخ‌های پود به کاررفته را مورد توجه قرارداد. پس از خاتمه گره زنی سر پرزها به وسیلهٔ یک قیچی سربرگشته به بلندی سایر پرزهای فرش قیچی کرده و آنگاه به پشت فرش در این قسمت باید اطوی گرم کشید تا گره هابه‌طور کامل درجای خود قرار گیرند.
هرگاه محلی که باید رفو شود کوچک باشدمی توان با الهام از نقشهٔ قسمت‌های قرینه در فرش، رفوی آن را انجام داد. ولی درصورتی که این قسمت بزرگ باشد باید ابتدا نقشه آن را ترسیم کرد، سپس عملیات رفوگری را انجام داد. درهنگام این عملیات باید دقت نمود که الیاف به کاررفته به‌طور دقیق همرنگ وهم جنس پرز فرش باشند. البته گاهی رفوگرها قسمت‌های رنگ و رو رفته فرش رابه منظور صرفه جویی در وقت و هزینه بامدادهای رنگی نیمه ثابت{مدادهای ماژیکی}رنگ آمیزی می‌کنند ولی باید بدانیم که پس از چندین الیاف رنگ شده سائیده شده و دوباره قسمت‌های رنگ و رو رفتهٔ قبلی هویدا می‌شوند.
پس از رفوگری
پس از انجام رفوگری، لازم است فرش به‌درستی خشک شود و از تمامی مراقبت‌های لازم برخوردار باشد تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود و فرش به حالت ایده‌آل بازگردد.
برخی نکات مهم در رفوگری
- آشنایی با مواد و ابزار مورد استفاده: رفوگری شامل استفاده از مواد شوینده، ضد عفونی کننده و ابزارهای خاصی است. آشنایی با این مواد و ابزار و نحوه استفاده صحیح از آنها امری ضروری است.
- تجربه و مهارت: انجام رفوگری فرش نیازمند تجربه و مهارت است. این شامل تشخیص نوع پارچه، شناسایی آلاینده‌ها، و استفاده از روش‌های مناسب برای تمیز کردن فرش است.
- حفاظت از رنگ و بافت فرش: هنگام رفوگری، حفظ رنگ و بافت فرش از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از مواد مناسب و فنون صحیح می‌تواند به حفظ زیبایی و کیفیت فرش کمک کند.
- توجه به نوع آلاینده‌ها: برای رفوگری موفق، لازم است تا به نوع آلاینده‌های موجود بر روی فرش توجه کافی شود. برای مثال، رفوگری فرش‌های دارای لکه‌های روغنی نیازمند روش‌های خاص و متفاوتی است نسبت به فرش‌های دیگر است.
- استفاده از تجهیزات مناسب: استفاده از تجهیزات مناسب و به‌روز، از جمله دستگاه‌های رفوگری، خشک کن‌ها و مواد شوینده حیاتی است. این ابزارها می‌توانند به بهبود کارایی و کیفیت رفوگری کمک کنند.
با توجه به موارد فوق، رفوگری فرش نیازمند دقت، تجربه و مهارت است تا بتواند به بهترین شکل ممکن انجام شود و فرش را به حالت ایده‌آل بازسازی کند.